Zadzwoń do nas

+48 661 303 502

+48 723 669 421

Masz pytania?

Wielki Młyn na Wyspie Młyńskiej

Dom Wenecki Nysa. Dawniej Wielki Młyn Nysa. Historia.

Do czasu obecnej inwestycji - kompleks XIX-wiecznych budynków starego młyna przeznaczonych częściowo do wyburzenia. Funkcjonowanie młyna w tym rejonie miasta potwierdzone historycznie dla połowy XVI w. Młyn przy kanale Młynówki, której przeprowadzenie utworzyło tak zwaną Wyspę Młyńską. Brak źródeł co do czasu powstania kanału Młynówki. Nie można wykluczyć, że kanał ten zaczął funkcjonować już w wieku XIII, kiedy to, jak się powszechnie przyjmuje, w okresie lokacji miasta przeprowadzono regulację cieków wodnych celem osuszenia terenu dla rozwoju miejskiego osadnictwa. W tym okresie mógł już tu funkcjonować młyn, na co jednak brak jest historycznego lub archeologicznego potwierdzenia.

Wspomniany wyżej zespół budynków w okresie nowożytnym określany jako „Wielki Młyn” (Grosse Mühle). Usytuowany przy kanale Młynówki i kanale bocznym, okrążającym młyn od wschodu i północy. Do 1945 r. były to kanały otwarte, na początku II połowy XX w. kanał boczny Młynówki z istniejącym na nim mostem zostały zasypane, a odcinek kanału Młynówki po obu stronach ul. Mostowej został przykryty. Po kanałach pozostał jedynie relikt w postaci ślepych odnóg rzeki Nysy Kłodzkiej z murowanym mostkiem, na północny wschód od miejsca inwestycji.

Najstarsza wzmianka na temat młyna w obecnej lokalizacji datowana jest na rok 1555. W okresie tym funkcjonowało już w tym rejonie miasta przedmieście, tak zwane Młyńskie lub Ziębickie, rozłożone szeroko pomiędzy murami miasta a rzeką. Przy dzisiejszej ul. Krzywoustego funkcjonował gotycki kościół pw. św. Katarzyny.

Najstarsze, namacalne świadectwo historyczne, poświadczające istnienie w tym miejscu Wielkiego Młyna (Grosse Mühle), to kartusz herbowy biskupa Jana Sitscha (Johannes von Sitch) datowany na 1602 r., obecnie wmurowany w południową ścianę XIX-wiecznego budynku młyna. Treść inskrypcji jednoznacznie potwierdza, że nowy młyn z fundacji biskupiej powstał w miejscu już wcześniej istniejącego. Co więcej, dane historyczne wskazują iż był to duży i imponujący młyn z ośmioma kołami młyńskimi.

Dom Wenecki Nysa. Dawniej Wielki Młyn Nysa. Historia.

Młyn ten zaznaczony jest na mapie z 1725 r. obrazującym zarys nyskiej twierdzy. Był to duży budynek na planie litery „E”, usytuowany przy południowo-wschodnim brzegu Młynówki, z niewielkim budynkiem po drugiej stronie cieku, na terenie Wyspy Młyńskiej. Obok zaznaczone zostały inne zakłady wykorzystujące napęd wodny – folusz, oraz tartak

Młyn w tej formie, jak i całość przedmieść Nysy przetrwały do 1741 r. Wtedy to, w obliczu nadchodzącego oblężenia austriackiej Nysy przez wojska pruskie, zostały one rozebrane i zniszczone celem oczyszczenia przedpola miasta. Młyn został odbudowany na nowo już w pruskiej Nysie staraniem biskupa Ludwika Filipa von Sitzendorf, co poświadcza kolejny kartusz zachowany na elewacji młyna, z datą 1746. W związku z prowadzoną wówczas rozbudową fortyfikacji miasta, młyn został wzniesiony w nowej lokalizacji – po drugiej stronie kanału - w całości na terenie Wyspy Młyńskiej.

Młyn był użytkowany przez kolejnych najemców do 1819 r., kiedy to został nabyty na własność przez mistrza młynarskiego o nazwisku Hampel. Do 1864 roku młyn stanowił własność rodziny Hampel i ich spadkobierców, rodziny Jungmann. Był to ostatni okres funkcjonowania tego młyna w epoce przedprzemysłowej, kiedy działał on jako duży i rozbudowany zakład rzemieślniczy.

Dom Wenecki Nysa. Dawniej Wielki Młyn Nysa. Historia.
Dom Wenecki Nysa. Dawniej Wielki Młyn Nysa. Historia.
Dom Wenecki Nysa. Dawniej Wielki Młyn Nysa. Historia.

Nowy rozdział w historii Wielkiego Młyna w Nysie rozpoczął się 15.12.1864 r. Wtedy to w jego posiadanie wszedł Gustaw von Langendorff. Do roku 1867 młyn został całkowicie przebudowany według planów prof. Hermanna Wiebe i przekształcony w nowoczesny zakład przemysłowy o nazwie „G. von Langendorff”sche Grosse Mühle Neisse”. Świadectwem tego okresu historii Wielkiego Młyna jest kolejny kartusz na jego fasadzie – herb Langendorffów z datą 1868. Wyposażany na bieżąco w najnowocześniejszy park maszynowy; między innymi cztery dotychczasowe koła młyńskie zostały zastąpione turbinami. Młyn cieszył się wielką renomą wśród konsumentów daleko poza granicami Śląska, do czego przyczyniała się do tego także znakomita jakość pszenicy uprawianej w rejonie nyskim. W roku 1923 został przekształcony na spółkę akcyjną.

Dom Wenecki Nysa. Dawniej Wielki Młyn Nysa. Historia.

Należy zwrócić uwagę na fakt, że obok Wielkiego Młyna, przy obecnej ulicy Mostowej funkcjonował również młyn olejowy. Do 1945 roku znajdowały się tu 4 kamienice, z których 3 należały do Josepha Hucha – właściciela olejarni. Młyn olejowy założony w 1844 roku.

Podczas rewitalizacji odkryto w murze, pod powierzchnią gruntu, płaskorzeźbę, która przedstawia lwa. Została zabezpieczona i była jedną z największych atrakcji wystawy poświęconej obiektowi, którą zorganizowało Muzeum w Nysie. Ten kartusz herbowy z 1602 r. to najstarsze materialne świadectwo, które potwierdza istnienie zabudowy w tym miejscu. Lew jest jednym z głównych symboli Wenecji. Skrzydlaty lew, symbol św. Marka, przytrzymujący otwartą księgę z wyrytymi słowami anioła, jest herbem republiki weneckiej. Teraz już wiadomo skąd nazwa DOM WENECKI.

Oto i on.

Dom Wenecki Nysa. Dawniej Wielki Młyn Nysa. Historia.

Herb Wenecji. W oryginale.